تفاوت طرح کسب و کار با طرح توجیهی، مطالعات فرصت و طرح بازاریابی
طرح کسب و کار ابزاری است که در آن، کسب و کار و ایده مورد نظر از جنبههای مختلف مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد و به عنوان پل ارتباطی مناسب بین کارآفرین و دیگران مخصوصاً سرمایهگذاران عمل میکند طرح کسب و کار مانند نقشه راه عمل می کند و مسیر پیموده ای را مشخص مینماید.
یک طرح خوب به کارآفرین این امکان را میدهد تا موانع سرعت گیرها و پیچهای تند را در مسیر خود پیشبینی کند. این موانع میتواند شامل نابسامانیهای اقتصادی، رقبای موجود در مسیر مسابقه و نقاط قوت و ضعف باشد. کارآفرین باید در طول مسیر به علائم توجه کند و از موانع اجتناب نماید تا دچار خرابی و در هم شکستن در شانه جاده نشود.
در این مقاله قصد داریم ویژگیها و تفاوتهای یک طرح کسب و کار و طرح توجیهی (مطالعات امکانسنجی) و مطالعات فرصت را شرح دهیم.
طرح کسب و کار یا طرح توجیهی؟
بسیاری از کارآفرینان و فعالان اقتصادی هنوز تفاوت طرح کسب و کار و طرح توجیهی فنی و اقتصادی که به آن طرح توجیهی فنی و مالی و مطالعه امکان سنجی نیز گفته میشود را نمیدانند و با طرح کسب و کار، مانند طرح توجیهی برخورد میکنند این امر بیش از هر چیز به سلطه تفکر فنی، مهندسی و تولیدی در فضای کسب و کار کشور باز می گردد که بیشتر از جنبه های مدیریتی و بازاری، به محصول، فرایند تولید و جنبه های مالی پروژه اهمیت میدهد.
البته ما قصد زیر سوال بردن اهمیت و کاربرد های مطلوب طرح توجیهی را نداریم اما اعتقاد داریم در بیشتر پروژهها شناختی که از طرح کسب و کار حاصل میشود، بیشتر از طرح توجیهی است. در ادامه به مهمترین تفاوت های طرح توجیهی و طرح کسب و کار اشاره می کنیم تا آنچه در طرح توجیهی پوشش داده نمی شود بیشتر مشخص شود:
تفاوت های طرح کسب و کار با طرح توجیهی(مطالعات امکانسنجی)
- در طرح توجیهی معمولا مشخصات فنی محصول مفصل تر توضیح داده میشود، در حالی که در طرح کسب و کار به شرح کلی محصولات و خدمات اکتفا می شود و به جزئیات پرداخته نمیشود. همچنین از نظر پیشبینیهای مالی این دو طرح شباهت های زیادی دارند. با این حال یک طرح کسب و کار کامل صورتهای مالی پیش بینی شده را برای ۳ تا ۵ سال آتی ارائه میکند و تقریبا تمامی نسبت های مالی در آن محاسبه شده است. امری که در طرح توجیهی چندان معمول نیست.
- در طرح کسب و کار بخش های سازمانی و بازاریابی به تفصیل مورد اشاره قرار میگیرد، در حالی که طرح توجیهی شرح بازاریابی بسیار ضعیف تری دارد و البته بخش سازمانی مانند مأموریت، تیمهای مدیریتی، ساختار حقوقی و مدل کسب و کار اصلاً در طرح توجیهی وجود ندارد. بنابراین مهمترین تفاوت طرح توجیهی و طرح کسب و کار عدم پوشش دو بخش طرح سازمانی و طرح بازاریابی در طرح توجیهی است.
- طرح توجیهی در ابتدای پروژه ها و معمولا تنها یکبار تهیه میشود در مقابل، طرح کسب و کار حالت فرآیندی و مستمر دارد و ممکن است چندین بار در جریان برنامه ریزی برای راهاندازی و توسعه و حتی در فرایند اجرا مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد.
- نگارش طرح توجیهی میتواند به مشاورین و متخصصین خارج از پروژه سپرده شود اما طرح کسب و کار کاملا نیازمند تیم اجرایی پروژه و درگیر شدن کامل کارآفرین در فرآیند نگارش است. در واقع، هیچکس جز خود کارآفرین نمی تواند درباره ساختار حقوقی و سازمانی و جنبه های عملیاتی بازاریابی تصمیمگیری کند.
طرح توجیهی بیشتر دیدی کلی میدهد ولی طرح کسب و کار وارد جزئیات می شود و تمامی ابعاد کلیدی یک کسب و کار را مورد بحث قرار می دهد.
ارتباط و تفاوت طرح کسب و کار با مطالعات فرصت و مطالعات امکانسنجی
بسیاری از شرکتها به این نتیجه رسیده اند که طرح ریزی کسب و کار به آنها این امکان را میدهد تا یک آزمون مجازی از ایده محصول یا خدمت جدید داشته باشند، استراتژی های پیشنهادی برای بازگشت را تعیین کنند و در پایان به تجهیز دوباره و بازنگری محصول، خدمت و استراتژی خود بپردازند.
همانطور که مشخص شد مفاهیم و واژگان متفاوتی در رابطه با طرح کسب و کار وجود دارند که در برخی مواقع به اشتباه به جای هم به کار برده می شوند، از جمله این مفاهیم میتواند مدل کسب و کار، طرح بازاریابی، مطالعات امکان سنجی و مطالعات فرصت اشاره نمود.
فرایند کسب و کار با شناسایی، خلق یا تشخیص فرصت آغاز میشود. برای اینکه بخواهیم فرصت موجود را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم باید از مطالعات فرصت که از آن با عنوان مطالعات پیش امکان سنجی نیز یاد میشود بهره بگیریم.
در واقع مطالعات فرصت مبنایی برای تصمیمگیری درباره انجام مطالعات امکان سنجی و مطالعات امکانسنجی مبنایی برای تصمیمگیری در رابطه با تدوین طرح کسب و کار است، یعنی اگر مطالعات فرصت نتایج مثبتی داشته باشد می توان به زمان و هزینه خود را صرف انجام مطالعات امکان سنجی نمود و اگر مطالعات امکان سنجی نتایج مثبتی داشته باشد، می توان به دنبال تدوین طرح کسب و کار برای ایده موردنظر بود.
طبق شکل بالا ، بخش مطالعات فرصت اولین گام در چرخه توسعه پروژه راه اندازی کسب و کار در نظر گرفته می شود و به این دلیل از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا مطالعات فرصت باعث میشود کارآفرین با اطمینان بیشتری به انجام مطالعات و تحقیقات بعدی بپردازد و هزینه و زمان خود را صرف انجام مراحل بعدی چرخه توسعه پروژه کند.
مطالعات فرصت
با توجه به اینکه مطالعات فرصت از ابتدایی ترین مراحل چرخه توسعه پروژه راه اندازی کسب و کار محسوب می شود، اینگونه مطالعات به دنبال تحلیل و بررسی جنبه های زیر هستند:
- اندازه بازار
- منابع موجود در منطقه
- تقاضای بالقوه و فعلی برای محصولات یا خدمات
- شرایط صادرات و واردات محصولات یا خدمات
- رقبا یا واحدهای تولیدی فعال در منطقه با پایه اقتصادی مشابه
- جو سرمایه گذاری عمومی و سیاستهای صنعتی
- بررسی هزینه های تولیدی
- پتانسیل سودآوری
همچنین اغلب این سوءبرداشت وجود دارد که مفاهیم امکان سنجی و طرح های کسب و کار دارای یک مفهوم واحد و کاربردی یکسان هستند، اما مطالعات امکان سنجی را نمی توان در زمره طرحهای کسب و کار در نظر گرفت و این دو کاربردهای متفاوت و مستقلی در دنیای کسب و کار دارند در مطالعات امکان سنجی گروه پژوهشگر به دنبال پاسخ این سوال هستند که آیا ایده مطرح شده دوام پذیر، زیست پذیر یا مناسب رشد و ترقی است یا خیر؟
اینگونه مطالعات با رویکرد تحلیلی مورد بررسی قرار میگیرند. اما در طرح های کسب و کار تیم طراحی در پی کشف و ارائه مجموعه فعالیت هایی است که یک ایده را تبدیل به واقعیت کند و از این طریق راه های عملی ساختن یک ایده را ارائه دهد. از این رو این گونه مطالعات بیشتر شامل رویکردهای برنامه ریزی می شوند.
ارتباط طرح کسب و کار با مدل کسب و کار و طرح بازاریابی
اگر بخواهیم طرح کسب و کار را مانند یک کیک در نظر بگیریم، مدل کسب و کار و طرح بازاریابی تکه های از این کیک را تشکیل می دهند و از جمله مهمترین بخش های آن به حساب میآیند. در واقع، همانطور که قبلا نیز عنوان شد، طرح کسب و کار تمام جوانب بنگاه را مدنظر قرار میدهد، در حالی که طرح بازاریابی تمرکز خود را روی استراتژیها و روشهای ایجاد و افزایش فروش و درآمد معطوف می نماید و مدل کسب و کار نیز منطق کسب درآمد بنگاه را تشریح میکند و جایگاه بنگاه را در زنجیره ارزش تعیین میکند.
دیدگاهتان را بنویسید